aarzelende start, en goede inventarisatie

Aarzelende start, duidelijke inventarisatie

Maandag 7 oktober begin ik eerst met een bezoekje bij Abba Solomon en de nieuwe healthcoördinator Megersa, om Chris en Rob voor te stellen. Daarna naar Derge clinic. Dat is 2 ½  km lopen. De eerste 2 over een verharde weg, dan klei, modder en plassen. Twee van de drie nurses zijn er nog, één is vertrokken, ze vond het salaris te laag, duidelijk lager dan in de overheidsklinieken. Het is ook hier een hartelijk weerzien. Maar al snel wordt duidelijk dat de kliniek niet lekker draait, de leidinggevende, sister Veronica laat zich weinig zien, is nooit bij de thee, en is te zuinig, ze bestelt medicijnen pas als ze op zijn en dan moet er vaak nee verkocht worden. Ook is er geen laborant sinds een paar maanden.  De KinderGarten KG is nog niet open. En er komen weinig mensen. Kip of ei ? De mensen willen als ze komen niet voor niets aankloppen, als er geen lab is, of bepaalde medicijnen niet op voorraad zijn, moeten ze alsnog naar de stad. Verkeerde zuinigheid. En nu de KG nog dicht is komen de moeders met hun andere kinderen ook niet en zit de kliniek in een neerwaartse spiraal.  De kamer bedoeld voor de tandarts, zou klaargemaakt worden. Er is niet één stopcontact.  Ja, in het kamertje ernaast is er een, zonder aarde, die is toch te gebruiken. Penny-wise, pound-foolish.

Maar het werken met de nurses gaat goed, na alle artsen is er toch veel blijven hangen, ze diepen hun anamnese goed uit, het lichamelijk onderzoek is stukken beter, en, elk nadeel heeft zijn voordeel, nu er geen lab is, moeten ze beter hun differentiaal diagnose bedenken en wordt geen onnodig lab aangevraagd. Feyisa heeft zijn eerste jaar aan de universiteit, degree nurse (opleiding Bsc niveau) goed afgerond, Tinsae wil er aan beginnen. Rotary Doctors heeft er een potje voor, het was ze al beloofd, maar ze horen maar niets en volgende week moeten ze beginnen. Er komen maar weinig patiënten, duidelijk minder dan vorig jaar toen er wel lab en een goede apotheek was. Omdat NCS bijna geen fondsen meer krijgt, zullen ze zich moeten onderscheiden om zelf de broek op te kunnen houden, ipv de hand zoals jaren is gebeurd. NCS wil door er een dental clinic te vestigen, inkomen verwerven om ook de armen in de buurt te kunnen bedienen. Loffelijk, maar een wankele basis.

‘s Middags direct langs bij Megersa om opheldering te vragen over de beloofde “studiebeurs” voor de nurses. Dat wist hij niet, geen overdracht gekregen ? Ik heb het contract erbij gehaald, er was nog 20.000 Birr van vorig jaar te besteden aan beurzen, dit jaar komen er maximaal 36.000 Birr bij, dwz  56.000 Birr = € 2240. Een eerste jaar collegegeld s hier 1950 Birr, € 80. Daar komen dan reis-en  kopieer- en internetkosten van € 120 bij, en de studie kan gedaan worden in weekenden en vrije tijd, dus ze werken gewoon door;  de studie duurt 4 jaar, de volgende jaren zijn wat duurder, en stages erbij, wel in een andere kliniek. Er moet een plan gemaakt worden om 6 nurses hun opleiding te laten volgen.

Andere problemen zijn de papieren voor de invoer van de dental unit, en de werkvergunningen voor de (tand-)artsen. De autoriteiten werken bureaucratisch, met name als de Amhaarse ambtenaren iets moeten doen voor projecten of mensen van de Oromo’s.

’s Avonds komen er nog enkele priesters aan, er is een 3-daagse bijeenkomst gepland van de dertig priesters die in dit bisdom werken, van heinde en verre, tot 350 km hier vandaan. Toevallig samenvallend is de aankomst van de nieuwe bisschop die door Rome is benoemd. Onderwerpen zijn oa management en (preventie van ) burn out.  Sommige priesters zitten 2 maanden ver weg zonder iemand om op niveau mee te praten, of om hun hart te luchten. Niet verwonderlijk dat het nog al eens voorkomt, en daarom wordt er elke 3 jaar ook geschoven.  Interessante discussies aan tafel.

nekemte, de Bajaj, de tuk-tuk

Dinsdag regent het pijpenstelen, eigenlijk al sinds gisteravond. De auto die Chris naar Guta Abakuna brengt, zal mij eerst wegbrengen, maar komt bijna vast te zitten in de modder. Later die dag wordt het droger. Er komen weinig patiënten, en nog laat ook. Dus wel alle tijd om veel vragen te beantwoorden en uitleg te geven.  De elektricien  komt ’s middags om te kijken en een offerte te maken. Het zal volgende week klaar zijn.

Woensdag hetzelfde liedje. Als het laat in de middag droog is gaan we naar het Nekemte Health Science College, de nursing school. Er zit een andere directeur dan 4 maanden geleden. Hij vertelt dat ook de vroedvrouwen opleiding na dit jaar één of twee jaar dicht gaat omdat er hier werkloze verloskundigen rondlopen. En ik had vorige week in Addis gehoord dat er een groot tekort is. Ra, ra.  We mogen wel les komen geven, liefst praktisch onderwijs aan het fantoom , de kunstmoeder met baby, verstopt in de buik in een of andere ligging. Want deze skills-lab bijeenkomsten zitten overvol.

Donderdag weer onderwijs geven, maar de klinische les gaat niet door, omdat er maar één toehoorder is, de andere nurse is naar de universiteit om zich in te schrijven. En het kliniekhoofd zal er ook (weer) niet zijn., er is geen laborant en de apotheek-beheerder heeft deze week verlof.

Donderdagmiddag kennismaking met de nieuwe bisschop, een Indiër die al jaren in Ethiopië werkt. Naast de kennismaking is een belangrijk onderwerp hoe de klinieken in de lucht te houden.

Vrijdag beginnen we om 9 uur met een gesprek aan de universiteit.  Ontvangst door de dean, Ebisa Wayessa.  Het nieuwe ziekenhuis is nog lang niet klaar, kan nog wel een jaar duren, maar in het bestaande stads-ziekenhuis heeft een aardverschuiving plaatsgevonden, waarover later meer. In januari starten 64 studenten met hun klinische fase, coassistent, maar er zijn nauwelijks docenten, artsen en –specialisten. Ook in de basisvakken is er een gebrek aan docenten bv anatomie, fysiologie.  Door de veranderingen in het ziekenhuis, is er meer samenwerking gekomen en voor het onderwijs van die 64 studenten zijn meer specialisten nodig, of RDN iets kan bieden. RDN heeft wel ervaring hiermee, uit de periode Garissa.

Om half elf gaan we naar het Nekemte Hospital, ontvangst door de nieuwe directeur, een algemeen arts, die er al enkele jaren werkt. De vorige directeur, één chirurg en de gynaecoloog zijn definitief veroordeeld wegens wangedrag, (nu in de gevangenis voor één resp 3 en 3 jaar) zoals niet op komen dagen als ze opgeroepen worden (privé kliniek), waardoor extreem hoge moedersterfte rond de bevalling,  19% !! dode baby’s. Een vrouw die in een privé kliniek door de chirurg (in de tijd van het ziekenhuis) onder plaatselijke verdoving een schildklieroperatie onderging en een uur later  in de taxi naar huis overleed.  Ernstige gevallen van patiëntenverwaarlozing, geen enkel berouw, omkoping, en alles met toestemming van de medisch directeur.  De huidige directeur was min of meer de klokkenluider, en voelt zich niet veilig meer. Wel is er een duidelijk andere, positieve sfeer in het ziekenhuis gekomen, de overgebleven medewerkers zijn er van doordrongen dat het anders moet, er is een discipline comité, en te laat komen is er niet meer bij, bij herhaling wordt iemands loon ingehouden, later boetes en ontslag.  Hij zal ons zaterdagmorgen, wanneer het rustig is, uitvoerig rondleiden.

’s Middags komt naast de dean ook de vice president Eba erbij, die ik al eerder had ontmoet. Hij zal voor elke specialist onderdak en vervoer regelen, en helpen bij de bureaucratie van de vergunningen.

Zaterdag, 12 oktober om 8 uur bij het ziekenhuis, ruim anderhalf uur rondgeleid, we konden overal kijken en alle vragen werden ruim beantwoord. Er is sinds de verandering in de top heel veel ten goede veranderd, de tijd van omkopen, lanterfanten, te laat komen, slechte attitude wordt bestraft door een discipline comité. Het valt te hopen dat het zo blijft.  Alle afdelingen gaan we langs, sommige overvol, mn de kinderafdeling , kinderen met infuus op de gang op een smal houten bankje. De verlosafdeling puilt uit , alle bedden incl het verlosbed zijn bezet. Maar de moedersterfte en de kindersterfte zijn enorm gedaald, één gynaecoloog en een arts met veel verloskundige ervaring en kunde om keizersneden te doen, hebben het nu goed op de rij, het personeel is weer gemotiveerd. Het röntgen apparaat is 25 jaar oud, er staat een digitale klaar in Addis, maar men weet nog niet wanneer het geïnstalleerd wordt. De anesthesie apparaten zijn bijna allen defect er is niemand die ze kan repareren,  lijken kleine dingen, techneut zoeken.  Op zoek naar specialisten !

Rob is ook PUM’mer, en heeft contact met de lokale vertegenwoordigers in Ethiopië, oa een Nederlandse . Pum wil meer samenwerken met Rotary, dus hier liggen kansen. Een techneut voor het ziekenhuis, en Rob voor adviezen bij het opstarten   van het nieuwe referal ziekenhuis  ??

Zondag een kerkdienst bezocht in een kleine kapel, die de familie van de vorige bisschop heeft laten bouwen waar een kleine gemeenschap gebruik van maakt.  Volop eigen muziek en zang door het kinderkoor. Tesfaye las de mis, en met een heel persoonlijke benadering naar de kinderen, over de rijke man en Lazarus.

Maandag weer spreekuur, klinische les, maar één nurse. ’s Avonds komt de tandarts, kreeg alle spullen vlot door de douane.  Nu nog de unit, daarvoor wéér meer papieren nodig, of het wel een goed apparaat is, nota bene  het nieuwste van het nieuwste uit de USA met alle papieren erbij. Die gaan met stempels van de lokale overheid naar Addis. De tegenstelling Amharen  versus Oromo speelt naar geruchten ook een rol.  Dinsdag is iedereen vrij, een Islamitische feestdag. Ze hebben hier veel feestdagen,  zowel islamitisch als orthodox. En de katholieken ook nog voor het eigen houtje.  Met de tandarts alle spullen, oud en nieuw geïnventariseerd en geordend, morgen wordt een start gemaakt. Woensdag  spullen weggebracht en gestart, aanplakbiljetten geprint  en her en der verdeeld en opgehangen, na een aarzelende start daarna al snel meer patiënten. Probleem is wel dat de nurse in opleiding voor dental, ook allerlei andere taken heeft, zodat Eric er soms alleen voorstaat, geen Oromo, dus de mond vol tanden (hoort ook bij een tandarts). Eind van de week is de baas van NCS weer terug  en enige zaken nog eens op de rij gezet.

Woensdagavond ge-Skyped met Gaby, soms is de verbinding heel goed. ik heb ook wel eens dag dat ik internet nauwelijks op kan, of dat de mobiele telefoon zelfs geen bereik heeft. staatsmonopolie, dus geen concurrentie op kwaliteit.

Van Gerda en Leo uit Almelo een tip over betaalbare  tweede hands laptops voor onze nurse-studenten. Equator Medicare zal er voorlopig twee sponsoren, ze gaan mee met Anette en Gaby. Tinsae met wie ik twee weken goed gewerkt heb, krijgt er één, ze gaat de opleiding voor degree nurse in. Ok andere nurses houden zich graag aanbevolen ..

Deze week worden alle mensen t/m 29 jaar , ruim de helft van de bevolking, in east Wollega ingeënt tegen meningitis, bij alle klinieken lange rijen, alle bejaarde nurses zijn opgeroepen om mee te vaccineren, lange rijen overal.

Het weer is hier heel wisselend, ’s morgens soms dikke mist die na 8 uur weg is, dan een mooie en warme zon, afgewisseld met stevige (onweers-)buien , waarbij de temp onmiddellijk flink zakt. Na de buien is alles glibberig, als de zon 2 uur geschenen heeft, is alles droog en stoffig. Het had nu echt droog moeten zijn, de buien komen nog steeds alhoewel het droge seizoen al  5 weken geleden had moeten beginnen.

kippen aan de stok, op de markt

De marktjes blijven echt een belevenis, de mensen zijn ontzettend aardig en nieuwsgierig, slechts een enkele bedelende, vaak dronken jongen, en aan de hoofdstraat een tiental vrouwen met een klein kindje, die ook bedelen. Maar ook veel jongeren die vrolijk op straat slenteren op de vrije zaterdag. We mogen bijna overal fotograferen, het even laten zien van het resultaat  is hun beloning, met veel gegiechel .