wisselend bewolkt, afwisselend werk..

Blog 3.

Om de een of andere reden kunnen mijn volgers zich niet goed melden ! Ik kan het in de instellingen niet vinden.

Mail rustig naar djungst5@gmail.com  . Als ik verbinding heb, krijg je antwoord !

Wisselend bewolkt, wisselend bevredigend in het werk.

Elke dag zon, soms behoorlijk warm, maar aan het eind van elke dag ook stevige onweersbuien.  Eerst gerommel in de verte en dan na een half uur weer de plensbuien, en is de stoffige weg een modderzooi.De klei zit een centimeter dik onder je schoenen. Electra en telefoon vallen soms uit, vaak niet lang, maar soms is het internet er dan wel een halve of hele dag uit. Er is hier maar één provider, ETC, van de staat, zodat er geen concurrentie is op kwaliteit of klantvriendelijkheid. Dus als er internet is , moeten we maar snel alle vier onze berichten ophalen en verzenden. Dus alles klaar zetten in PDF of Word bestanden, knippen, plakken en weg ermee, 

Het werk is zoals het weer, er wisselend, soms beroerd. Maandag 21 oktober, was een rampendag, black Monday zoals Tesfaye het noemde toen we blazend thuis kwamen. Door het vaccinatieprogramma zijn bijna alle nurses  “uitbesteed”  aan het volle programma op scholen en health  centers. Alle mensen tot 30 jaar, van de 90 miljoen, dus de helft van de bevolking, worden tot zaterdag 26 oktober  ingeënt. 

de inenetingscampagne 

De tandarts heeft niemand om te assisteren of om te helpen, ik kwam in een kliniek waar één nurse voor vacccinaties weg was, de andere was ziek ( fibroïds, of vleesbomen met bloedingen), en de Indische sister Yudaya,  de ”in charge” ofwel kliniekhoofd (ook nurse), congregatie Helpers of Mary,  stond met smart op mij te wachten. De wachtkamer zat overvol, zeker 30 mensen, “het is maandag altijd zo druk”, of ik het spreekuur maar even wilde doen. Ik kom toch voor onderwijs ? Maar omdat de sister geen onderwijs wilde en er geen andere nurses beschikbaar waren, heeft zij voor mij vertaald , en ik heb alle patiënten bekeken en behandeld. Het was ook meteen raak, een oude vrouw met een gebroken heup, maar dat bleek al een jaar zo te zijn, ze kwam in een draagstoel, en moest na onderzoek er weer in. Onhandigheid troef. Dus ik heb het oude dametje maar in mijn armen genomen en in de draagstoel gezet, ze woog geen 40 kg meer. Opereren ? na zo’n tijd en zonder geld  is uitgesloten.

Toen kwam een moeder met een baby van 2 weken die niet wilde drinken. Tot mijn grote schrik na het opzij schuiven van de doeken, een heel duidelijk prematuur baby’tje. 1200 gram !!  Het was apathisch, gedehydreerd, de hartslag lag rond de 60, en was niet te prikkelen tot enige zuigreactie. Toen kwam het verdere verhaal: het was de helft van een tweeling, de andere was al overleden in het ziekenhuis vlak na de bevalling. Waarom dan naar huis ? Geen antwoord. Onze chauffeur opgeroepen en moeder, grootmoeder en kind met 200 Birr naar het ziekenhuis, om te proberen of er wat te redden valt, sombere prognose, morgen opzoeken. 

Een jonge vrouw met een grote tumor in de borst moest ik ook verwijzen. Het blinde meisje van 13 met een waterhoofd kan echt niemand meer helpen, maar ouders willen het toch horen van de faranj-dokter. Tesfaye had medelijden met ons, “Black Monday”, tomorrow  cann’t be worser, you like a beer ?

Tegen half vier waren de ruim 40 patiënten  allemaal gezien. Veel worm- en huidziekten. Yudaya was een en al onrust, liep honderd keer de spreekkamer uit, bemoeide zich overal mee. Of ik niet het voedselprogramma wilde sponsoren, of weet ik niet allemaal. Helemaal gaar tegen vijf uur thuis.  Chris echter moest lang wachten, haar kliniek had 6 patiënten , en pas op de terugweg konden we haar oppikken.  De tandarts was helemaal uit zijn humeur, wel veel klanten maar geen hulp.

Dinsdag naar het ziekenhuis, het kindje was een uur eerder overleden, moeder leek er niet echt rouwig onder, de hoofdzuster had hetzelfde idee. Wat zou de toekomst anders brengen voor zo'n kindje ?  

Woensdag had ik wel nurse Dawide om mee samen te werken. Ruim 50, stevig, en heel erg vaardig. Ze maakt goed contact, vraagt goed door en haar onderzoek is ook heel goed.   Deze dagen zijn minder druk en minder vermoeiend. Morgen is  er zwangerenspreekuur, ANC Ante Natal Care. Ik ben benieuwd hoe dat hier gaat, want de moeder- en kindsterfte rond de bevalling is hier enorm. Oorzaken: armoede (transport kost geld),  de enorme afstanden, soms 3 uur tot 2 dagen lopen, het niet gewend zijn in een health center assistentie te zoeken,  zeg maar de awareness, en vaak ook het gebrek aan goede begeleiding.  Ik heb de zwangerschapskaart gezien, die voldoet aan geen enkele eis van de WHO of Ethiopische overheid. Daarom ben ik op de terugweg langs het hoofd van de regio gezondheidszorg gereden , even met hem gesproken. Hij is wel enthousiast over Konchi,  hoort ook van de mensen dat ze er erg tevreden over zijn. Hij vindt de kwaliteit beter dan die van zijn eigen health center, waar de attitude en commitment lager liggen. Hij geeft me de zwangerschapskaarten mee die ze daar gebruiken, alleen flinterdun papier… toch wil ik voorstellen die te gebruiken. 

Wat betreft patientenaantallen moet dit echt een health center worden, maar waar moet het geld vandaan komen ? Kosten voor de bouw 3 ton. De potentiële hoofdsponsor Jong Volker Wessel  heeft zich teruggetrokken, en dat terwijl voor het extra personeel voor 3 jaar al geld door iemand is toegezegd.

De tandarts had gelukkig assistentie, beter humeur, plannen met hem besproken hoe we de opleiding tandheelkunde aanpakken.

Donderdag weer op pad, eigenlijk vandaag een klinische les over diarree, maar ik ben benieuwd of er voldoende toehoorders zijn. De andere nurse is nog steeds op campagne, ze maken geen haast want ze krijgen extra daggeld. Tot de thee 15 patiënten , daarna het zwangerschapsspreekuur, een oude hobby van mij. Er komen 8 zwangeren, en op een roze kaart staan de data van de consulten gepriegeld, de vakjes te klein, en veel vakken ontbreken. Er staat geen voorgeschiedenis op. Ik forceer het een beetje, en gebruik de nieuwe kaart, model voor alle health-centers, er bleek nota bene een stapel  klaar te liggen, van stevig papier. “Dat hadden we nog niet ingevoerd”, nu dus maar. Volgende week komt ook de verloskundige, die eea kan toelichten en trainen, ik maak vast een begin. Verbazingwekkende uitkomsten. Twee van de acht moeders hadden een kind rond de bevalling verloren, maar dat stond nergens genoteerd. Eén van de moeders was er zelf bijna onderdoor gegaan, ook nergens genoteerd. In en gesprek met de nurse kwam ze ook tot de conclusie dat er een hoog risico bevalling kan komen.  En toch loopt het aantal bevalling in de kliniek terug. Reden? De overheid laat alle bevallingen gratis gebeuren, bij de zusters is het 100 Birr, want de gloves, het spuitje, de naald, het ampulletje en de overuren moeten toch betaald worden. € 4 dus. En controle van urine en Hb dan? Kost allemaal geld en sommigen hebben dat niet. Een snelle rekensom leert dat de als er 200 bevallingen gratis mogelijk zijn, dat dat 20.000 Birr of € 800 kost. En voor de ANC controles 200 x 40 Birr, dus komt er nog € 320 bij. Voor ruim € 1100 kunnen 200 vrouwen onder begeleiding bevallen, met een auto in de buurt om ze in noodgevallen naar het ziekenhuis te brengen. Wat wil je nog meer ? Ik heb de zuster de toezegging maar gedaan dat Equator Medicare dat gaat betalen. Ik hoop dat ik dan meteen van het gezeur om allerlei andere zaakjes af ben.  De zuster en de nurse waren enthousiast, zagen de voordelen ervan in, en brengt hen een kwaliteitsslag.

Vlak bij de kliniek van Derge / Nekemte was een groot gebouw neergezet, niemand wist wat het was, Rob was er maar eens binnengestapt, en het blijkt een revalidatiecentrum te worden van de overheid, maar er is nog geen stroom.  Het internationale Rode Kruis zorgt voor inhoudelijke inbreng. Toevallig was er een patiëntje met een kunstbeen in Konchi, waar de voet alle kanten op kon, daar kun je natuurlijk niet mee lopen.  Ze moest naar Addis om eea te herstellen, veel kosten, en 3 dagen weg. Waarom niet Derge geprobeerd ? De mensen en spullen zijn er, maar dit moet toch zonder stroom kunnen ?  Ik heb haar op de terugweg maar meegenomen. Er was eerst niemand maar na wat telefoontjes kwamen er mensen, en die hebben de zaak weer in orde gebracht, we zijn steeds welkom ! Normaal wordt zo’n kind door het Liliane fonds in een kliniek in Addis geholpen.

De stadse bewoners staan  in schril contrast met kleine boeren die met ezels, beladen met takkenbossen, houtskool, of balen hooi (voor in de lokale matrassen !) de stad binnenkomen, en vaak nog armer, vrouwen van alle leeftijden in lompen, op blote voeten door de modder of over de puntige keien, met ook een stapel brandhout of hooi op de rug. Donderdag en zaterdag zijn de marktdagen. Als we donderdag om 8 uur de stad uitrijden, zien we ze lopen, sjouwen, op weg naar Nekemte, 2-3 uur lopen en dat voor een paar birr, zeg maar 40 cent.  We mogen bijna overal fotograferen, het even laten zien van het resultaat  is hun beloning, met veel gegiechel . Kinderen vragen soms om een foto, en drommen daarna om je heen om de foto te zien. Soms levert dat ook merkwaardige reacties op. Lopend langs een “nieuwe kerk”, gospel type, maakten we een paar foto’s, honderd meter verder lopend, komt er een jonge man ineen zilveren gilet en glimmende schoenen scheldend achter ons aan, of we wel een license, vergunning hebben te fotograferen, hij gaat te keer, zonder enige mogelijkheid tot antwoord.  De nieuwe ouderling. Arme sloebers in de kerk, de voorganger en kornuiten in mooie kleren, gouden brilletjes en een grote auto voor de deur.

Vrijdag  spreekuur tot één uur, de klinische les was niet doorgegaan, maar er waren diverse praktijkvoorbeelden waar ik de les aan kon ophangen. De beruchte typhoid, een ernstige salmonella infectie, gepaard gaan met ernstig ziek zijn en echt heel hoge koorts, is iets waar veel patiënten mee aan komen zetten. Maar alle beetjes verhoging in combinatie met (soms bloedrige ) diarree, zijn juist géén typhoid: daar hoort de eerste week géén diarree bij. Soms geven de nurses maar toe aan de wens van patient: een zgn Widal test ( die héél lang positief blijft) en een kuurtje ciprofloxacine willen ze allemaal. Een jonge vrouw met een groot pakket lymfeklieren achter het linker sleutelbeen, verdacht, TB of Non-Hodgkin ?

 De babyweegschaal van onze dochter Suzanne heb ik aan Konchi gegeven,  voor de verloskamer. 

In het “nieuwe” schema hoor je een pasgeborene ook te wegen, toch? Ik heb nog divers instrumentarium , dat komt volgende week.

Zaterdag met Eric mee naar de dovenschool, die de 156 kinderen heeft gecontroleerd. Bijna de helft kreeg advies voor tandsteenverwijdering, een kwart moet terugkomen voor gaatjes, en/of extracties. Planning voor het dental preventie programma verder uitgewerkt, maandag daarmee naar de zonal health officer. En met Chris me gebogen over het uitzendschema van februari t/m juli.

Zondagmiddag zal Annet, de verloskundige arriveren, ze heeft thuis veel voorbereid, we denken dat ze heel veel adviezen en onderwijs kan geven, om de intussen bekende hoge moeder- en kindsterfte te reduceren.

aarzelende start, en goede inventarisatie

Aarzelende start, duidelijke inventarisatie

Maandag 7 oktober begin ik eerst met een bezoekje bij Abba Solomon en de nieuwe healthcoördinator Megersa, om Chris en Rob voor te stellen. Daarna naar Derge clinic. Dat is 2 ½  km lopen. De eerste 2 over een verharde weg, dan klei, modder en plassen. Twee van de drie nurses zijn er nog, één is vertrokken, ze vond het salaris te laag, duidelijk lager dan in de overheidsklinieken. Het is ook hier een hartelijk weerzien. Maar al snel wordt duidelijk dat de kliniek niet lekker draait, de leidinggevende, sister Veronica laat zich weinig zien, is nooit bij de thee, en is te zuinig, ze bestelt medicijnen pas als ze op zijn en dan moet er vaak nee verkocht worden. Ook is er geen laborant sinds een paar maanden.  De KinderGarten KG is nog niet open. En er komen weinig mensen. Kip of ei ? De mensen willen als ze komen niet voor niets aankloppen, als er geen lab is, of bepaalde medicijnen niet op voorraad zijn, moeten ze alsnog naar de stad. Verkeerde zuinigheid. En nu de KG nog dicht is komen de moeders met hun andere kinderen ook niet en zit de kliniek in een neerwaartse spiraal.  De kamer bedoeld voor de tandarts, zou klaargemaakt worden. Er is niet één stopcontact.  Ja, in het kamertje ernaast is er een, zonder aarde, die is toch te gebruiken. Penny-wise, pound-foolish.

Maar het werken met de nurses gaat goed, na alle artsen is er toch veel blijven hangen, ze diepen hun anamnese goed uit, het lichamelijk onderzoek is stukken beter, en, elk nadeel heeft zijn voordeel, nu er geen lab is, moeten ze beter hun differentiaal diagnose bedenken en wordt geen onnodig lab aangevraagd. Feyisa heeft zijn eerste jaar aan de universiteit, degree nurse (opleiding Bsc niveau) goed afgerond, Tinsae wil er aan beginnen. Rotary Doctors heeft er een potje voor, het was ze al beloofd, maar ze horen maar niets en volgende week moeten ze beginnen. Er komen maar weinig patiënten, duidelijk minder dan vorig jaar toen er wel lab en een goede apotheek was. Omdat NCS bijna geen fondsen meer krijgt, zullen ze zich moeten onderscheiden om zelf de broek op te kunnen houden, ipv de hand zoals jaren is gebeurd. NCS wil door er een dental clinic te vestigen, inkomen verwerven om ook de armen in de buurt te kunnen bedienen. Loffelijk, maar een wankele basis.

‘s Middags direct langs bij Megersa om opheldering te vragen over de beloofde “studiebeurs” voor de nurses. Dat wist hij niet, geen overdracht gekregen ? Ik heb het contract erbij gehaald, er was nog 20.000 Birr van vorig jaar te besteden aan beurzen, dit jaar komen er maximaal 36.000 Birr bij, dwz  56.000 Birr = € 2240. Een eerste jaar collegegeld s hier 1950 Birr, € 80. Daar komen dan reis-en  kopieer- en internetkosten van € 120 bij, en de studie kan gedaan worden in weekenden en vrije tijd, dus ze werken gewoon door;  de studie duurt 4 jaar, de volgende jaren zijn wat duurder, en stages erbij, wel in een andere kliniek. Er moet een plan gemaakt worden om 6 nurses hun opleiding te laten volgen.

Andere problemen zijn de papieren voor de invoer van de dental unit, en de werkvergunningen voor de (tand-)artsen. De autoriteiten werken bureaucratisch, met name als de Amhaarse ambtenaren iets moeten doen voor projecten of mensen van de Oromo’s.

’s Avonds komen er nog enkele priesters aan, er is een 3-daagse bijeenkomst gepland van de dertig priesters die in dit bisdom werken, van heinde en verre, tot 350 km hier vandaan. Toevallig samenvallend is de aankomst van de nieuwe bisschop die door Rome is benoemd. Onderwerpen zijn oa management en (preventie van ) burn out.  Sommige priesters zitten 2 maanden ver weg zonder iemand om op niveau mee te praten, of om hun hart te luchten. Niet verwonderlijk dat het nog al eens voorkomt, en daarom wordt er elke 3 jaar ook geschoven.  Interessante discussies aan tafel.

nekemte, de Bajaj, de tuk-tuk

Dinsdag regent het pijpenstelen, eigenlijk al sinds gisteravond. De auto die Chris naar Guta Abakuna brengt, zal mij eerst wegbrengen, maar komt bijna vast te zitten in de modder. Later die dag wordt het droger. Er komen weinig patiënten, en nog laat ook. Dus wel alle tijd om veel vragen te beantwoorden en uitleg te geven.  De elektricien  komt ’s middags om te kijken en een offerte te maken. Het zal volgende week klaar zijn.

Woensdag hetzelfde liedje. Als het laat in de middag droog is gaan we naar het Nekemte Health Science College, de nursing school. Er zit een andere directeur dan 4 maanden geleden. Hij vertelt dat ook de vroedvrouwen opleiding na dit jaar één of twee jaar dicht gaat omdat er hier werkloze verloskundigen rondlopen. En ik had vorige week in Addis gehoord dat er een groot tekort is. Ra, ra.  We mogen wel les komen geven, liefst praktisch onderwijs aan het fantoom , de kunstmoeder met baby, verstopt in de buik in een of andere ligging. Want deze skills-lab bijeenkomsten zitten overvol.

Donderdag weer onderwijs geven, maar de klinische les gaat niet door, omdat er maar één toehoorder is, de andere nurse is naar de universiteit om zich in te schrijven. En het kliniekhoofd zal er ook (weer) niet zijn., er is geen laborant en de apotheek-beheerder heeft deze week verlof.

Donderdagmiddag kennismaking met de nieuwe bisschop, een Indiër die al jaren in Ethiopië werkt. Naast de kennismaking is een belangrijk onderwerp hoe de klinieken in de lucht te houden.

Vrijdag beginnen we om 9 uur met een gesprek aan de universiteit.  Ontvangst door de dean, Ebisa Wayessa.  Het nieuwe ziekenhuis is nog lang niet klaar, kan nog wel een jaar duren, maar in het bestaande stads-ziekenhuis heeft een aardverschuiving plaatsgevonden, waarover later meer. In januari starten 64 studenten met hun klinische fase, coassistent, maar er zijn nauwelijks docenten, artsen en –specialisten. Ook in de basisvakken is er een gebrek aan docenten bv anatomie, fysiologie.  Door de veranderingen in het ziekenhuis, is er meer samenwerking gekomen en voor het onderwijs van die 64 studenten zijn meer specialisten nodig, of RDN iets kan bieden. RDN heeft wel ervaring hiermee, uit de periode Garissa.

Om half elf gaan we naar het Nekemte Hospital, ontvangst door de nieuwe directeur, een algemeen arts, die er al enkele jaren werkt. De vorige directeur, één chirurg en de gynaecoloog zijn definitief veroordeeld wegens wangedrag, (nu in de gevangenis voor één resp 3 en 3 jaar) zoals niet op komen dagen als ze opgeroepen worden (privé kliniek), waardoor extreem hoge moedersterfte rond de bevalling,  19% !! dode baby’s. Een vrouw die in een privé kliniek door de chirurg (in de tijd van het ziekenhuis) onder plaatselijke verdoving een schildklieroperatie onderging en een uur later  in de taxi naar huis overleed.  Ernstige gevallen van patiëntenverwaarlozing, geen enkel berouw, omkoping, en alles met toestemming van de medisch directeur.  De huidige directeur was min of meer de klokkenluider, en voelt zich niet veilig meer. Wel is er een duidelijk andere, positieve sfeer in het ziekenhuis gekomen, de overgebleven medewerkers zijn er van doordrongen dat het anders moet, er is een discipline comité, en te laat komen is er niet meer bij, bij herhaling wordt iemands loon ingehouden, later boetes en ontslag.  Hij zal ons zaterdagmorgen, wanneer het rustig is, uitvoerig rondleiden.

’s Middags komt naast de dean ook de vice president Eba erbij, die ik al eerder had ontmoet. Hij zal voor elke specialist onderdak en vervoer regelen, en helpen bij de bureaucratie van de vergunningen.

Zaterdag, 12 oktober om 8 uur bij het ziekenhuis, ruim anderhalf uur rondgeleid, we konden overal kijken en alle vragen werden ruim beantwoord. Er is sinds de verandering in de top heel veel ten goede veranderd, de tijd van omkopen, lanterfanten, te laat komen, slechte attitude wordt bestraft door een discipline comité. Het valt te hopen dat het zo blijft.  Alle afdelingen gaan we langs, sommige overvol, mn de kinderafdeling , kinderen met infuus op de gang op een smal houten bankje. De verlosafdeling puilt uit , alle bedden incl het verlosbed zijn bezet. Maar de moedersterfte en de kindersterfte zijn enorm gedaald, één gynaecoloog en een arts met veel verloskundige ervaring en kunde om keizersneden te doen, hebben het nu goed op de rij, het personeel is weer gemotiveerd. Het röntgen apparaat is 25 jaar oud, er staat een digitale klaar in Addis, maar men weet nog niet wanneer het geïnstalleerd wordt. De anesthesie apparaten zijn bijna allen defect er is niemand die ze kan repareren,  lijken kleine dingen, techneut zoeken.  Op zoek naar specialisten !

Rob is ook PUM’mer, en heeft contact met de lokale vertegenwoordigers in Ethiopië, oa een Nederlandse . Pum wil meer samenwerken met Rotary, dus hier liggen kansen. Een techneut voor het ziekenhuis, en Rob voor adviezen bij het opstarten   van het nieuwe referal ziekenhuis  ??

Zondag een kerkdienst bezocht in een kleine kapel, die de familie van de vorige bisschop heeft laten bouwen waar een kleine gemeenschap gebruik van maakt.  Volop eigen muziek en zang door het kinderkoor. Tesfaye las de mis, en met een heel persoonlijke benadering naar de kinderen, over de rijke man en Lazarus.

Maandag weer spreekuur, klinische les, maar één nurse. ’s Avonds komt de tandarts, kreeg alle spullen vlot door de douane.  Nu nog de unit, daarvoor wéér meer papieren nodig, of het wel een goed apparaat is, nota bene  het nieuwste van het nieuwste uit de USA met alle papieren erbij. Die gaan met stempels van de lokale overheid naar Addis. De tegenstelling Amharen  versus Oromo speelt naar geruchten ook een rol.  Dinsdag is iedereen vrij, een Islamitische feestdag. Ze hebben hier veel feestdagen,  zowel islamitisch als orthodox. En de katholieken ook nog voor het eigen houtje.  Met de tandarts alle spullen, oud en nieuw geïnventariseerd en geordend, morgen wordt een start gemaakt. Woensdag  spullen weggebracht en gestart, aanplakbiljetten geprint  en her en der verdeeld en opgehangen, na een aarzelende start daarna al snel meer patiënten. Probleem is wel dat de nurse in opleiding voor dental, ook allerlei andere taken heeft, zodat Eric er soms alleen voorstaat, geen Oromo, dus de mond vol tanden (hoort ook bij een tandarts). Eind van de week is de baas van NCS weer terug  en enige zaken nog eens op de rij gezet.

Woensdagavond ge-Skyped met Gaby, soms is de verbinding heel goed. ik heb ook wel eens dag dat ik internet nauwelijks op kan, of dat de mobiele telefoon zelfs geen bereik heeft. staatsmonopolie, dus geen concurrentie op kwaliteit.

Van Gerda en Leo uit Almelo een tip over betaalbare  tweede hands laptops voor onze nurse-studenten. Equator Medicare zal er voorlopig twee sponsoren, ze gaan mee met Anette en Gaby. Tinsae met wie ik twee weken goed gewerkt heb, krijgt er één, ze gaat de opleiding voor degree nurse in. Ok andere nurses houden zich graag aanbevolen ..

Deze week worden alle mensen t/m 29 jaar , ruim de helft van de bevolking, in east Wollega ingeënt tegen meningitis, bij alle klinieken lange rijen, alle bejaarde nurses zijn opgeroepen om mee te vaccineren, lange rijen overal.

Het weer is hier heel wisselend, ’s morgens soms dikke mist die na 8 uur weg is, dan een mooie en warme zon, afgewisseld met stevige (onweers-)buien , waarbij de temp onmiddellijk flink zakt. Na de buien is alles glibberig, als de zon 2 uur geschenen heeft, is alles droog en stoffig. Het had nu echt droog moeten zijn, de buien komen nog steeds alhoewel het droge seizoen al  5 weken geleden had moeten beginnen.

kippen aan de stok, op de markt

De marktjes blijven echt een belevenis, de mensen zijn ontzettend aardig en nieuwsgierig, slechts een enkele bedelende, vaak dronken jongen, en aan de hoofdstraat een tiental vrouwen met een klein kindje, die ook bedelen. Maar ook veel jongeren die vrolijk op straat slenteren op de vrije zaterdag. We mogen bijna overal fotograferen, het even laten zien van het resultaat  is hun beloning, met veel gegiechel . 

voorbereiden op alle fronten

Dit nieuwe blog krijgt een gepaste titel:

van dokteren naar onderwijs.

Deze uitzending naar Nekemte staat duidelijk in veranderingsfase die Rotary Doctors Nederland doormaakt. In het verleden,mn in Kenia gingen de artsen met lokale teamleden op stap,  alle richtingen uit, steeds weer 5 locaties per week bezoeken. Maar de Keniase nurses hebben een behoorlijk nivo bereikt.  Over inheemse ziekten kunnen we duidelijk van deze nurses leren,  voor hen zijn nieuwe chronische ziekten relatief onbekend: door een veranderd leefpatroon, anders eten, minder bewegen, zijn er ook in ontwikkelingslanden veel mensen met overgewicht, met daaraan gerelateerde ziekten als diabetes en hoge bloeddruk.  Onze Nederlandse huisartsprogramma’s zijn hier goed toepasbaar, en worden in de projecten van Mpeketoni en nu nieuw in Kilifi, geïmplementeerd.

De Ethiopische gezondheid en gezondheidszorg verschilt behoorlijk van die uit Kenia. Mensen moeten hier veel meer bewegen, een gezonder eetpatroon, en gewoon door armoede zijn er minder mensen met overgewicht.  Door de armoede is er minder weerstand, meer infectieziekten. Al met al een ander ziektepatroon.  Daarbij zijn het de nurses die hier de eerstelijns  zorg doen, lager opgeleid, hooguit MBO nivo, en hebben ze vooral weinig on-the-job training gehad, die hier zo noodzakelijk is.

Daarvoor was Rotary Doctors ingehuurd bij de pilot, waarbij meteen enige jaloezie ontstond bij de opleidingsinstituten en ander health centers. Het  laat zich raden dat die ook graag willen delen in deze grote injerra, zeg maar het dagelijks brood, een enorme dunne zure pannenkoek, gemaakt van teff, een heel kleine graansoort als gras.

RDN gaat nu bekijken hoe wij het programma kunnen uitbreiden.  Verder willen we beter beslagen ten ijs komen door licenties, die o zo moeilijk te verkrijgen zijn, zelfs niet als je aan de eisen lijkt te voldoen: het Curriculum Vitae met daarin de werkervaring, in het Engels, wordt niet gezien als work experience, ze lezen gewoon niet verder, of kunnen het niet lezen.  Gepland staan bezoeken bij de Nederlandse Ambassade, met de nieuwe 1^e secretaris gezondheid, Bouwe Jan Smeding, en met Wendemagegn, de onderminister Human Resource van het FMoHealth.  Die heeft leuke voorstellen, is dat inpasbaar, en behapbaar voor RDN ?

Deze keer dus geen Kenia Nieuws. Overigens is het in Sinambio té rustig, de aannemer wil meer geld alhoewel hij het niveau nog niet bereikt heeft, dus dat wordt nog even knokken.  Moeten we weer over mailen.

In de voorbereiding waren er al honderden mailtjes over en weer gegaan, maar communicatie met dit medium heeft ook zijn zwakke kanten, eigenlijk communiceer je niet maar schrijf je iets, waarbij mn de non-verbale communicatie achterblijft.

Lastig is het dat KLM niet meer op Addis vliegt, het zou niet rendabel zijn. De alternatieven  komen van de star-alliance groep: Lufthansa, Turkish en Ethiopian Airlines.

Zo land ik dan om 1 uur snachts op Bole airport na een stop in Istanbul. Na het wisselen van geld en het passeren van de douane, is het spannend of de koffers open moeten, ze kunnen om niets zeuren. Het gewisselde geld kan ik met de ogen dicht herkennen, het ruikt weer helemaal naar Ethiopië…    De douane gaat heel vlot, en de taxi van Gerard Pennings die hier een reisbureau runt, staat duidelijk herkenbaar gereed, ja wel 300 meter verder, ze mogen zelfs niet bij de aankomsthal in de buurt komen. Tegen 2 uur lig ik dan in bed, beetje onwennig, toch.  Na het ontbijt een klein mailtje naar huis,en het wachten is op Ayalew, die de werkvergunningen moet regelen, afspraak negen uur, om kwart voor tien gebeld, o ja… , dan maar vanmiddag.

Daarna naar de Nederlandse ambassade, via een grote omweg, maar wel vlot. De stad wordt chronisch gerenoveerd tbv riolering, niet onterecht, maar Mexico Square, een van de grootste knooppunten is nu al 8 maanden dicht. Wanneer het klaar is ??  De rit moet met de raampjes dicht, ondanks het redelijk lekkere weer, omdat auto’s hier nooit een APK ondergaan, terwijl de uitstoot enorm is, zwarte walm van diesels, oude Nederlandse DAF bussen met de aanduiding van Amsterdamse wijken als Osdorp verraden hun afkomst.

Een heel prettige kennismaking met Bouwe Jan Smeding, die me veel informatie geeft  over waar de Nederlandse ambassade zich op gezondheidsgebied richt in dit kernland Ethiopië. De ambassade is overigens een prettig, modern gebouw, artistiek zeer verantwoord, google  eens op de site  voor een foto. De aandachtspunten zijn:  drinkwater tot 2014, Family Planning , reproductive health ( verantwoorde  anticonceptie, zwangerschapsbegeleiding, bevallingen en evt abortus), het ondersteunen van het bereiken van de Millennium doelen van de VN, en het medisch onderwijs . Er is al veel bereikt, het aantal HIV infecties is veel lager dan bv Kenia door een al in de jaren 90 ingezet programma,  en nu vooral nog gericht op de sekswerkers. Naast de traditionele universiteiten komen er nu ook “medical schools” om een stevige boost te geven aan het aantal gezondheidswerkers. Maar door een enorm tekort aan docenten willen ze graag een beroep doen op oa Nederland en ook op Rotary Doctors. Ook het in vroegere blogs al beschreven ORIO project van Mango Consultants is zo’n voorbeeld. Dat moet nu worden aanbesteed, een project van bijna 30 miljoen euro, 50-50%.

De nieuwe Medical Schools gebruiken “problem based learning”  methoden, zoals die bv in Maastricht gebruikt worden. Blokonderwijs i s daarbij gebruikelijk en dat past goed in uitzendingen van 4-6 weken, zaols RDN dat doet. Morgen  uitvoerig te bespreken met Wendemagegn,  de directeur Human Resources van het ministerie.

‘s Middags op de laptop gewerkt in de huiskamer van Yeka, het geluid van de enorme TV maar wat zachter gezet, want hier staat in elke huiskamer(als je je er een kunt veroorloven), restaurant of hotel de TV knalhard aan. In deze huiskamer heb ik WiFi van goede kwaliteit moest nog skypen, dat ging heel vlot.  Dan komt om 4 uur Ayalew aan die de werkvergunningen moet regelen.  Ze hebben hier niet veel kaas, maar hij had er zeker nog niet van gegeten. Er zaten geen Work  Experience papieren bij. En de in het Engels gestelde Curriculae Vitae dan ? wat stond daarin, tja , dat hadden ze niet gelezen.   Ja, hij zal er morgen middag wel naar toe gaan. Even erg directief toegesproken, morgen vroeg, meteen om 2 uur (*=8 uur onze tijd) er naar toe,  als er weer iets mis is, dan zit ik op het ministerie om de hoek, dan kunnen we het meteen regelen.  Als ik 6 uur verder zit, komt dat er niet van.

Aan tafel  weer interessante mensen, een Amerikaanse fysiotherapeute die aan de universiteit hier een afdeling heeft opgezet en nu voor controle komt, met haar zoontje, blij dat ze haar onder gestroomde huis in Colorado even achter kan laten terwijl het droogt, en manlief en andere kinderen op de boedel passen. Of een Zuid-Afrikaanse op zoek naar een huis , ze komen hier voor de baan van haar man. Het was een leuk huis, maar staat pal naast een grote orthodoxe kerk waar net als bij een moskee om 5 uur ’s morgens de luidsprekers vol open gaan, daar had ze even niet bij nagedacht. Het was ook minder duur dan dat andere huis.

Na het eten met Kyra gebeld, die pikken mij morgen op, ik ga bij ze eten , kippencurry op verzoek van de dochters, of mijnheer Jungst wel van heet houdt. Gelukkig kan ik wel wat hebben. Er zal wel enige hilariteit komen als je nu het volgende leest: Kyra zit in een club met ook lokale vrouwen, en die willen ook BH’s, maar die zijn hier duur of van schrikbarend slechte Chinese makelij. Of er nog goede niet gebruikte exemplaren in de kennissenkring zijn. De roeimaatjes van Gaby, onze dochter en de outlet van de Hema hebben een aardige voorraad opgeleverd. Stel je voor bij de douane, of ik een bordeel begin ?  Dat gaat dus morgen mee, met kaas, stroopwafels, Nutrilon voor een kennis bij wie de borstvoeding ophield, en nog wat lekkers.

Gesproken met Kat  Mason uit Engeland van MAF, Medical Aid Films.  Zij bezoekt nu het FIGO congres, gynaecologen,  en heeft van MAF  films een  deel van de library op een USB stick bij zich, met films voor Community Health Workers and Communities, en  voor werkers in de gezondheidszorg.

Ook nu weer blijkt dat ICT onmisbaar is in onderwijs. OPROEP: Graag op zoek naar bruikbare laptops, een nieuwe batterij erin en een kliniek zal geweldig geholpen zijn !  laat  het horen of reageer naar djungst5@gmail.com

Vrijdagmorgen naar Wendemagegn, directeur HR van het ministerie, die samenwerking wel ziet zitten, er is zo’n enorm tekort aan artsen/docenten. We zijn welkom: “retired, but not tired”en bekwaam wil hij graag verwelkomen. Hij doet me uitvoerig de nieuwe opzet van het medisch onderwijs uit de doeken. Als ik buiten kom, begint het te stortregenen en dat houdt de hele dag niet op. Met alle hellende wegen in de heuvelachtige stad, kan het tot forse (modder-)stromen aanleiding geven, en dan tot je assen door het water , de grote gaten in de weg zie je dan niet meer.

Al dit water in Ethiopië levert veel aan de Blauwe Nijl, op dit moment de grootste toeleverancier van de Nijl, dat men wil gaan indammen voor gebruik door het jaar en waterkrachtcentrales, waar Soedan en Egypte niet blij mee zijn.

De licentie aanvragen voor de artsen lopen wéér vast, onwilligheid of kunnen ze de stukken niet lezen ?  Wendemagegn meteen maar ingeschakeld, alles heeft nog wel wat tijd nodig. Dat bevestigen Kyra en Bert met hun 5 jaar Ethiopië ervaring. Het was gezellig, en ik heb weer heel veel info gekregen. Ik heb 2 kerst stallen en –groepen besteld, gemaakt op een zwaar gehandicapten werkplaats, met beschrijving van de Ethiopische klederdracht daarbij.  En de BH’s  worden in grote dank aanvaard, net zoals de kaas en stroopwafels.

Zaterdagavond komen onze voorgangers pas laat aan, allerlei mensen moesten meerijden , zo gaat dat in deze landen, met een vracht aan bagage, de steile stukken gingen moeizaam, en vlak voor Addis nog een lekke band ook. Alle bagage moest van het dak, de auto was gewoon te zwaar. We hebben dus eigenlijk te weinig tijd voor de overdracht. Tegen 10 uur komen ook mijn collega Chris en haar man Rob aan. Rob, ex ziekenhuisdirecteur, zal helpen bij de besprekingen met oa de universiteit. Zij haddeen een dental unit bij zich, maar doordat papieren traag zijn, staan die voorlopig nog bij de douane !! Om half twaalf maar uitgeput naar bed, om 6 uur gaat de wekker.

Zondag om half acht op weg, eerst nog een plaats gezocht waar de band geplakt kon worden, opnieuw balanceren is er niet bij. Veel profiel zit er nog steeds niet op de banden. gelukkig is nu 290 km redelijk geasfalteerd, de laatste 40 is het nog vaak ploegen door de modder, want de regentijd is nog niet voorbij. Om 5 uur komen we dan aan bij Tesfaye onze gastheer, een hartelijk weerzien en voor Chris een kennismaking, die goed bevalt. doodop om half tien naar bed, morgen begint de dag om uiterlijk half zeven, zodra het echt licht is, tenzij het weer regent of mistig is. 's Nachts is het maar 10-12 graden.

morgen aan de slag,

tot ziens of mails

Hartelijke groet
Dick